Μελάνωμα. Τι είναι; Πώς το καταλαβαίνουμε; Θεραπεύεται;

του Aλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Το μελάνωμα, ή κακοήθης όγκος των μελανοκυττάρων, αποτελεί την τρίτη συχνότερη μορφή καρκίνου του δέρματος, μετά το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Είναι η χειρότερη όμως διότι η φυσική πορεία της νόσου καταλήγει συχνά στη μετάσταση και το θάνατο του αρρώστου. Αφορά τα μελανοκύτταρα που βρίσκονται στο κατώτερο στρώμα της επιδερμίδας και παράγουν την μελανίνη, τη χρωστική ουσία του δέρματος. Το μελάνωμα, αντίθετα με τις άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος που προσβάλλουν συνήθως άτομα μεγάλης ηλικίας, εμφανίζεται επίσης συχνά και στο δέρμα νέων ανθρώπων. Είναι δε εξαιρετικά σπάνιο στα παιδιά και στους εφήβους. Το μελάνωμα εμφανίζεται συχνότερα στα συνήθως καλυπτόμενα μέρη του σώματος, σε αντίθεση με το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα που παρουσιάζονται συνηθέστερα στα συνήθως ακάλυπτα μέρη του σώματος.

Τα άτομα της λευκής φυλής έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν μελάνωμα παρά της μαύρης. Οι άνθρωποι με τα κόκκινα ή ξανθά μαλλιά, το ανοιχτόχρωμο δέρμα που ροδίζει, με τις πανάδες ή τις φακίδες, τα ανοιχτόχρωμα μάτια, πράσινα ή γαλανά ή μελιά, άτομα που δεν μαυρίζουν εύκολα στην απρόσεκτη ηλιοέκθεση το καλοκαίρι, είναι πιο ευαίσθητα και έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν μελάνωμα.

Επίσης το γονίδιο MC1R, όπως ονομάζεται, αυξάνει τον κίνδυνο κακοήθους μελανώματος κατά 25 %. Συνήθως οι φορείς δεν έχουν κόκκινα μαλλιά, αλλά μπορεί να έχουν πολύ ανοικτόχρωμο δέρμα και φακίδες και να καίγονται εύκολα από τον ήλιο. Τα φυσικά τους μαλλιά μπορεί να έχουν χρώμα που κυμαίνεται από καφέ μέχρι ξανθό, αν και συχνά διαθέτουν και κάποια ανταύγεια κόκκινου.

 

Οι υπεριώδεις ακτίνες από το φως του ήλιου είναι κυρίως υπεύθυνες για την πρόκληση μελανώματος εκτός των άλλων δύο μορφών καρκίνου του δέρματος. Η φωτεινή ενέργεια μιας απογευματινής ηλιοθεραπείας που απορροφά το δέρμα μας θα μπορούσε να συγκριθεί με ακρίβεια σχεδόν με το φως μιας λάμπας πυρακτώσεως 500 Watt της οποίας το φώς κατευθύνεται στο δέρμα. Οι ηλιακές ακτίνες για να φτάσουν στην επιφάνεια του πλανήτη μας και να επιδράσουν στο δέρμα διέρχονται το στρώμα του όζοντος και την ατμόσφαιρα με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η ενέργεια της δέσμης των υπεριωδών ακτίνων εξαρτάται από την θέση του ήλιου, το γεωγραφικό πλάτος, το υψόμετρο της περιοχής, την πυκνότητα του στρώματος του όζοντος με την τρύπα και το βαθμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Το μελάνωμα δημιουργείται με εξαλλαγή από τα φυσιολογικά μελαχρωματικά κύτταρα του δέρματος που παράγουν με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας την μελανίνη που είναι ουσία που δίνει το χρώμα στο δέρμα μας. Ανάλογα με την ποσότητα της στο δέρμα, δίνει το χρώμα του διαβαθμισμένο σε φωτότυπους από την λευκή μέχρι μαύρη φυλή. Η μελανίνη λοιπόν ανάλογα με την ποσότητά της αποτελεί προστατευτικό στοιχείο του δέρματος. Γι' αυτό και οι λευκοί αναπτύσσουν πιο συχνά μελάνωμα συγκριτικά με τα άτομα της μαύρης φυλής. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι μαύροι αναπτύσσουν μελάνωμα στα ολιγότερο χρωματισμένα σημεία του σώματος τους που είναι οι παλάμες και τα πέλματα.

Ένας μεγάλος αριθμός μελανωμάτων παρουσιάζεται σε μετεξέλιξη απλών μελαγχρωματικών σπίλων. Μελάνωμα όμως παρουσιάζεται αιφνιδιαστικά και σε σημείο όπου δε υπήρχε προηγουμένως κανένας σπίλος αλλά φυσιολογικό μέχρι πρότινος δέρμα.

Τά άτομα που πρέπει ιδιαίτερα να προσέχουν είναι:

1. άτομα με κόκκινα ή πυρόξανθα μαλλιά και ανοιχτόχρωμα μάτια. Επίσης ξανθά, με πανάδες ή φακίδες στο πρόσωπο που δεν παίρνουν εύκολα μελαχροινό χρώμα, καίγονται εύκολα και δεν μαυρίζουν.

2. άτομα με μεγάλο αριθμό φαινομενικά φυσιολογικών μελαχρωματικών σπίλων, πάνω από 100 σε νεαρά άτομα ή 50 σε μεγαλύτερη ηλικία.

3. άτομα με δυσπλαστικούς σπίλους (μεγάλους, ακανόνιστους και με πολυχρωμία). Παρουσία δυσπλαστικών σπίλων σε περιοχές του σώματος που συνήθως καλύπτονται από ενδυμασία και εκτίθενται στην υπεριώδη ακτινοβολία ασυνεχώς τις καλοκαιρινές διακοπές.

4. Ατομικό ιστορικό μελανώματος ή καρκίνου του δέρματος: Οι άνθρωποι που έχουν ιστορικό μελανώματος βρίσκονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη δεύτερου μελανώματος. Υπάρχουν ασθενείς που αναπτύσσουν περισσότερα από δύο μελανώματα στο δέρμα τους. Επίσης, άτομα με ιστορικό ενός ή περισσοτέρων από τους κοινούς καρκίνους δέρματος (βασικοκυτταρικό καρκίνωμα ή ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν από μελάνωμα.

5. άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος

6. Αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα: Άνθρωποι των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα είναι εξασθενημένο από ορισμένες κακοήθειες, από φάρμακα που δίνονται μετά από μεταμόσχευση οργάνων, ή άλλες καταστάσεις (λοίμωξη HIV/ΑIDS) διατρέχουν αυξανόμενο κίνδυνο αναπτύξεως μελανώματος.

7. ατομικό αναμνηστικό σοβαρών ηλιοκαυμάτων ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία. Τα άτομα που αναφέρουν στο ιστορικό τους τουλάχιστον ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα -με εμφάνιση παρατεταμένης κοκκινίλας ή φυσαλίδων- ιδιαίτερα ως παιδιά ή έφηβοι, έχουν αυξημένο κινδύνο για την ανάπτυξη μελανώματος.

Γι΄αυτό, οι γιατροί συμβουλεύουν τους γονείς να προστατεύουν το δέρμα των παιδιών τους από τον ήλιο. Η προστασία αυτή μειώνει τον κίνδυνο μελανώματος στην ενήλικο ζωή. Τα έντονα ηλιακά εγκαύματα στην ενήλικο ζωή αποτελούν επίσης παράγοντα κινδύνου

Πώς μπορούμε να το αντιληφθούμε;

Τα σημεία που πρέπει να προσέχουμε σε κάθε μελαχρωστική εστία που την έχουμε είτε από την γέννησή μας και για πάρα πολλά χρόνια, είτε είναι καινούργια σε κάποιο σημείο του σώματος που δεν υπήρχε τίποτε απολύτως είναι τα ακόλουθα.

1. όταν αλλάζει το χρώμα και γίνεται πιο σκούρα είτε όλη συνολικά, είτε σε κάποιο επιμέρους τμήμα. Το πιο συνηθισμένο χρώμα που παίρνουν είναι βαθύ βυσινί, μαύρο ή σκούρο καφέ.

2. αρχίζει η ελιά να αναπτύσσεται σε ογκίδιο είτε ολόκληρη ή σε κάποιο τμήμα της με χρώμα βαθύ, σκούρο, μαύρο ή βυσσινί.

3. όταν αρχίζει να βγάζει ακανόνιστες προσεκβολές στο περίγραμμα της που ήταν αρχικά ομαλό,

4. όταν αρχίζει να ματώνει με το πιο ασήμαντο ερέθισμα.

5. τα μελανώματα δεν είναι όλα μελαχρωματικά. Υπάρχουν και μελανώματα που δεν έχουν χρώμα, είναι αχρωμάτιστα. Ιδίως κάποιες βλάβες κάτω από τα νύχια που μοιάζουν με σάρκα από είσφρυση όνυχα ή μυκητίαση. Τα πιο πολλά από αυτά έχουν κακή πρόγνωση.

6. οποιοσδήποτε σπίλος αλλάζει μορφή είναι εμφανίζεται ξαφνικά σε μικρό χρονικό διάστημα πρέπει να μας βάζει σε ανησυχία και να αφαιρείται με τοπική αναισθησία για να γίνει η παθολογοανατομική έρευνα.

Πως γίνεται η διάγνωση

Ο έλεγχος του δέρματος γίνεται από τον δερματολόγο με τους εξής τρόπους:

• Με την απλή κλινική εξέταση (επισκόπηση)

• Με την δερματοσκόπηση, δηλαδή εξέταση με ειδικό φακό που «φωτίζει» τις μικροσκοπικές λεπτομέρειες των σπίλων.

• Με την χρήση ψηφιακής δερματοσκόπησης, με φωτογράφηση και ανάλυση από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σε εξειδικευμένα κέντρα με ειδικό εξοπλισμό, που επιτρέπει την φωτογράφιση των σπίλων σε μία δεδομένη στιγμή και την σύγκριση των εικόνων αυτών σε μελλοντική εξέταση του ασθενούς για την ανίχνευση πιθανών αλλαγών σε αυτούς τους σπίλους.

Πώς θεραπεύεται το μελάνωμα;

Η θεραπεία, γίνεται με χειρουργική εκτομή, καθαρισμό λεμφαδένων, βιοψία φρουρού λεμφαδένα. Επιπλέον, η θεραπευτική αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει τη χορήγηση επιπλέον ιντερφερόνης (της φυσικής πρωτεΐνης που αποτελεί βασικό μέρος του ανοσοποιητικού μας συστήματος) ή τη χορήγηση χημειοθεραπείας και την ακτινοβόληση της περιοχής. Σε περιπτώσεις μεταστάσεων στον εγκέφαλο ή τον πνεύμονα εφαρμόζεται παρηγορητική ακτινοθεραπεία. Όλες οι συμπληρωματικές θεραπείες έχουν στόχο την αύξηση του χρόνου ελεύθερου νόσου και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Όταν εντοπιστούν διηθημένοι λεμφαδένες το ποσοστό 5ετούς επιβίωσης είναι κάτω του 30%, ενώ με παρουσία απομακρυσμένων μεταστάσεων η πενταετής επιβίωση είναι μικρότερη του 4%.

ΠΗΓΕΣ:

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΦΘΟΡΑΣ, Σταύρος Σ. Μπεσμπέας, Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία.

MEDLAB IATΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, medlab.gr