Για τη Χωροταξία στο Δήμο Δελφών

Γράφει ο Γιώργος Κόλλιας

Όραμά μας είναι η Αειφόρος Ανάπτυξη, μ’ άλλα λόγια η Ανάπτυξη που αξίζει να τη ζεις, μέσα σ’ ένα ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον, σ’ έναν ειρηνικό και καλύτερο κόσμο, που είναι η μόνη λύση για μια πραγματικά εναλλακτική πορεία. Όλες οι δράσεις (οικονομικές, τεχνικές/τεχνολογικές, περιβαλλοντικές, κοινωνικές, πολιτικές, πολιτισμικές) πρέπει να αναγνωρίζουν και να σέβονται τις αλληλεξαρτήσεις και αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους, ώστε να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της ανθρώπινης δραστηριότητας και του φυσικού περιβάλλοντος. Σημαντικό εργαλείο στην Αειφόρο Ανάπτυξη είναι ο χωροταξικός σχεδιασμός.

Σκοπός μας είναι να συμβάλλουμε με προτάσεις στις διαδικασίες θεσμοθέτησης των Γ.Π.Σ. (Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο) και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. (Σχέδιο Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης), που εκπονούνται στο Δήμο Δελφών.
Η συμμετοχή των πολιτών στο σχεδιασμό είναι μία από τις βασικότερες παραμέτρους της επιτυχίας των προτάσεων που κατατίθενται, καθώς οι ίδιοι οι πολίτες είναι ο τελικός αποδέκτης και υποστηρικτής των όποιων μορφών ανάπτυξης ακολουθούνται. Είναι αυτό που θέλουμε να κάνουμε πράξη, σε αντίθεση με τις μέχρι σήμερα γνωστές πρακτικές, από τη σημερινή Δημοτική Αρχή (ΝΔ) και Περιφερειακή Αρχή Στερεάς Ελλάδας (ΠΑΣΟΚ), με την στήριξη των αρμόδιων Υπουργείων Ανάπτυξης, Πολιτισμού, ΥΠΕΚΑ και Ναυτιλίας των Παπανδρέου και Σαμαρά – Βενιζέλου, που προώθησαν και προωθούν την οικονομική, περιβαλλοντική, πολιτιστική και εν τέλει την κοινωνική εξαθλίωση του Δήμου Δελφών.

Όπου τα παρακάτω έρχονται σε σύγκρουση με τους υπερκείμενους χωροταξικούς σχεδιασμούς (τον Περιφερειακό σχεδιασμό και τα Ειδικά Χωροταξικά της Βιομηχανίας, Τουρισμού, ΑΠΕ κλπ.), θα διεκδικήσουμε να τα υλοποιήσουμε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ. Επίσης θα διεκδικήσουμε να εκπονηθεί Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τους Ορεινούς Όγκους, κάτι που δεν υπάρχει και πρέπει να γίνει, αφού η Ελλάδα, αλλά και ο Δήμος Δελφών σε ποσοστό περίπου 70% είναι ορεινοί.

 

Η πρότασή μας γίνεται με στόχο την πληθυσμιακή συγκράτηση, την αύξηση των εισοδημάτων, την προστασία του περιβάλλοντος, τη διάσωση του πολιτισμού της περιοχής μας και με γνώμονα την αρχή ότι η οικονομία ενός τόπου δεν πρέπει να εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από ένα παραγωγικό τομέα. Ζητούμενο είναι ο συνδυασμός των ειδικών χαρακτηριστικών και ιδιαιτεροτήτων του Δήμου και η προσαρμογή τους στα δεδομένα του τόπου, δηλ. στα κύρια συγκριτικά του πλεονεκτήματα, που είναι τα τοπικά και ποιοτικά αγροτικά προϊόντα, το Δελφικό τοπίο και οι Ορεινοί Όγκοι με τα σπάνια προστατευόμενα οικοσυστήματα.

Ξεκινώντας από τα γενικά προτείνουμε:

 

- Ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων.
- Συνδυασμό του πρωτογενούς με τον δευτερογενή και τριτογενή τομέα, που θα προσφέρουν τοπικά και ποιοτικά αγροτικά προϊόντα, τυποποίησή τους, εμπορία και ποιοτικό τουρισμό.
- Αξιοποίηση του παραδοσιακού ελαιώνα της Άμφισσας.
- Θεσμοθέτηση του Δήμου ως τουριστικής προτεραιότητας.
- Εκπόνηση Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου Ορεινών Όγκων.
- Ειδικές Περιβαλλοντικές μελέτες των προστατευόμενων περιοχών NATURA.
- Σχέδια διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών NATURA.
- Υδρογεωλογικές μελέτες σε όλο το Δήμο.
- Μέσα από τα εκπονούμενα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, οριοθέτηση της εξορυκτικής δραστηριότητας, έτσι ώστε να μην εμποδίζεται η ανάπτυξη και άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων. Ο κλάδος της εξόρυξης προσφέρει σε θέσεις εργασίας περίπου το 2% της συνολικής απασχόλησης.
- Τα ΣΧΟΟΑΠ των ορεινών Δημοτικών Ενοτήτων να αντιμετωπιστούν ενιαία (π.χ. της Δ.Ε. Γραβιάς και της Δ.Ε. Καλλιέων).
- Ήπια ανάπτυξη των Ορεινών Όγκων.
- Δημιουργία Εθνικού πάρκου Οίτης, Βαρδουσίων, Γκιώνας και λεκάνης απορροής Μόρνου.
Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να εξειδικεύσουμε προτείνοντας τα εξής :

• Θεσμοθέτηση «Δελφικού Τουριστικού προορισμού» : Ο πυρήνας της αρχικά προτεινόμενης έκτασης αποτελείται από την κοιλάδα του ελαιώνα Άμφισσας, τους Δελφούς και τον Κρισσαίο κόλπο με τα εσωτερικά πρανή των βουνών που τα περιβάλλουν. Σε αυτόν εντάσσεται αυτόματα ο θύλακας Αράχοβα – Λιβάδι – Χιονοδρομικό – Επτάλοφος – Πολύδροσο, προσφέροντας αλληλοϋποστήριξη του διεθνούς καλοκαιρινού Δελφικού τουρισμού με τον εσωτερικό τουρισμό του χιονιού, δημιουργώντας ισχυρές προϋποθέσεις για μεγαλύτερη του εξαμήνου σεζόν. Ομοίως ο αρχικός τουριστικός προορισμός θα περιλάβει και όλες τις τουριστικές περιοχές ή θύλακες ειδικών μορφών τουρισμού που υπάρχουν ή αναπτύσσονται στο βόρειο τμήμα του Δήμου Δελφών, τον Δήμο Δωρίδας και την επέκτασή τους σε Γκιώνα, Βαρδούσια και Οίτη. Η ένταξη των ζωνών που προστατεύονται για το φυσικό ή πολιτιστικό τους πλούτο (Εθνικός Δρυμός, καταφύγια άγριας ζωής κ.λ.π.) θα αναδείξει και θα αυξήσει την προστασία, προσθέτοντας τον μόνο ισχυρό (βάση της παγκόσμιας εμπειρίας) λόγο, τον οικονομικό. Έχει γίνει αναφορά σε επίσημες μελέτες για την επέκταση και αλληλεπίδραση του τουρισμού των Δελφών με τις Αρχαιολογικές περιοχές Χαιρώνειας, Θήβας, Οσίου Λουκά κ.λ.π.. Το πλήθος, η πυκνότητα και η ποικιλία περιοχών διεθνούς τουριστικού ενδιαφέροντος, που συγκεντρώνονται στην προτεινόμενη περιοχή, σε συνδυασμό με την τοπική ποιοτική αγροκτηνοτροφική παραγωγή, τις καθιστούν (πανευρωπαϊκά τουλάχιστον) μοναδικές και πολύτιμες για την Τοπική και Εθνική Οικονομία. Τα μόνα προβλήματα που μπορούν να υπάρξουν είναι η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη εντός της τουριστικής περιοχής άλλων δραστηριοτήτων που προκαλούν τη δημιουργία αισθητικής και οπτικής όχλησης ή άλλων αρνητικών αντιληπτών παραμέτρων του περιβάλλοντος (οσμές, σκόνη, κραδασμούς εδάφους κ.λ.π.). Οι δραστηριότητες στο Δήμο Δελφών που είναι ανταγωνιστικές του τουρισμού είναι η εξόρυξη βωξίτη και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (κυρίως οι ανεμογεννήτριες). Στις περιοχές «τουριστικής προτεραιότητας» δεν απαγορεύονται αυτές οι δραστηριότητες. Απλά η χωροθέτησή τους πρέπει να ακολουθήσει αντίστοιχους κανόνες. Οι κανόνες επίλυσης τέτοιων προβλημάτων αναφέρονται στην σχετική νομοθεσία.

 

• Ανεμογεννήτριες : Πρέπει να περιοριστεί (στο ελάχιστο) η εγκατάσταση νέων ορατών από τη θάλασσα και την κοιλάδα των Δελφών – Άμφισσας, αλλά και στις υψηλότερες κορυφογραμμές της Γκιώνας, των Βαρδουσίων και της Οίτης, όπου βρίσκονται μέσα σε προστατευόμενες περιοχές ή γειτνιάζουν με αυτές. Ας σημειωθεί ενδεικτικά, ότι η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην κορυφογραμμή πάνω από το Γαλαξίδι, έχει ήδη υποβιβάσει οριστικά το μέγιστο ποιοτικό επίπεδο τουρισμού, που θα μπορούσε να αναπτύξει η περιοχή του Γαλαξιδιού, βάση των υπόλοιπων χαρακτηριστικών της. Η εγκατάσταση επιπλέον μονάδων θα υποβιβάσει περαιτέρω τον οικισμό με επιπτώσεις και στο σύνολο της περιοχής, μιας και αυτή η κορυφογραμμή αφορά το ηλιοβασίλεμα όλου του παραθαλάσσιου μετώπου των Δελφών και του Δελφικού Τοπίου. Το όποιο τοπικό ή εθνικό όφελος, είναι πολύ μικρότερο από την ζημιά που προκαλείται με την τουριστική απαξίωση της ευρύτερης περιοχής των Δελφών. Η προσφορά δε, θέσεων εργασίας είναι μηδαμινή.

• Βωξίτης : Επειδή είναι πιθανή η ύπαρξη κοιτασμάτων στην περιοχή μεταξύ Άμφισσας και των βόρειων ορίων της προτεινόμενης περιοχής και επειδή η βόρεια κορυφογραμμή βρίσκεται σε μεγάλο βάθος προς βορρά από την Άμφισσα, δημιουργείται μία ευρεία ζώνη που πιθανόν περιλαμβάνει και αξιόλογα κοιτάσματα βωξίτη. Στην περιοχή αυτή δεν διέρχονται κεντρικοί οδικοί άξονες ή επαρχιακοί δρόμοι μετακίνησης μεταξύ των περιοχών με τουριστικό ενδιαφέρον εντός της προτεινόμενης τουριστικής περιοχής. Με υπόγεια μέθοδο εξόρυξης από εισόδους σε μη ορατά σημεία (που είναι πολύ εύκολο να επιτευχθούν), οι εξορύξεις σε αυτή την περιοχή δεν δημιουργούν κανένα άλλο πρόβλημα σε σχέση με την πρόταση δημιουργίας Δελφικού Τουριστικού προορισμού. Το αν θα γίνουν ή όχι είναι συνδυασμός και άλλων παραγόντων που ισχύουν και σήμερα.

• Η ύπαρξη των παράνομων εγκαταστάσεων βωξίτη της S&B στο Λαρνάκι Ιτέας : Η ύπαρξή τους δίπλα στο λιμάνι των Δελφών, εκατέρωθεν της Εθνικής Οδού για 3 χιλιόμετρα και ορατή για 8, που ταυτόχρονα είναι και παραλία, που καλύπτουν ολοκληρωτικά την δυτική θέα της Ιτέας, που διασπούν την αισθητική ενότητα Γαλαξίδι – Δελφοί, που κυριαρχούν οπτικά στην από θάλασσα πρόσβαση και πολλά άλλα καθιστούν τις εγκαταστάσεις αυτές ως την χειρότερη δυνατή θέα στην «βιτρίνα» του «Δελφικού Τουριστικού Προορισμού». Για τις εγκαταστάσεις αυτές προτείνεται η παράταση λειτουργίας τους για συγκεκριμένη χρονική περίοδο και με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα με τις εξής υποχρεώσεις, που αφού υλοποιηθούν, η εταιρεία θα αποσυρθεί πλήρως από το παραλιακό μέτωπο : α) Μετεγκατάσταση του εργοστασίου εμπλουτισμού βωξίτη σε άλλο σημείο στην ενδοχώρα, μακριά από κατοικημένη περιοχή και μη ορατό από την Εθνική Οδό και τις κεντρικές εσωτερικές επαρχιακές οδούς του Δελφικού Τουριστικού Προορισμού. Η εταιρία S&B διαθέτει ιδιόκτητες εκτάσεις με κτίρια και νερό, βόρεια της Άμφισσας κοντά στην Βίνιανη, που υπερκαλύπτουν όλες τις απαιτήσεις. Το υπάρχον εργοστάσιο είναι ούτως ή άλλως απαρχαιωμένης περιβαλλοντικά τεχνολογίας. β) Για τη φόρτωση του μεταλλεύματος σε πλοία θα κατασκευαστεί μία μόνο σκάλα (αντί για δύο, χωρίς ουσιαστικό λόγο) σύγχρονη, πτυσσόμενη, ακριβώς ίδια με την σκάλα φόρτωσης που έχει κατασκευάσει στις δικές της εγκαταστάσεις φόρτωσης βωξίτη στην Σαρδηνία (εκτός αν η εταιρία S&B προτίθεται για κάτι καλύτερο λόγω Δελφικού Τοπίου). Τη μελέτη και την τεχνογνωσία τα έχει ήδη. Οι υπάρχουσες σκάλες φόρτωσης είναι τεχνολογίας του 1941 απαράδεκτες από κάθε περιβαλλοντική άποψη. γ) Ο χώρος απόθεσης βωξίτη για φόρτωση στα πλοία θα μεταφερθεί στις ιδιόκτητες εκτάσεις της S&B πίσω από την θέση Σφαγεία, όπου είναι αόρατες από την Εθνική Οδό, την θάλασσα και το λιμάνι. Η επιφάνεια αυτή είναι πολύ μεγαλύτερη από το σύνολο των εκτάσεων που χρησιμοποιεί η S&B στις σημερινές εγκαταστάσεις για απόθεση βωξίτη. Η τροφοδοσία της σκάλας φόρτωσης θα γίνεται με υπόγειο ταινιόδρομο κάτω από την Ε.Ο. μήκους περίπου 500 μ. (στην Κοζάνη υπάρχουν για τον λιγνίτη ταινιόδρομοι πολλών χιλιομέτρων). Ο βωξίτης θα έρχεται έχοντας αφαιρεθεί ο ασβεστόλιθος και πλυμένος, οπότε η παραγωγή σκόνης σε κάθε φορτοεκφόρτωση θα είναι ελάχιστη και πιο εύκολα αντιμετωπίσιμη απ’ ότι σήμερα. Έτσι, η κάθε ποσότητα θα φορτοεκφορτώνεται μόνο μία φορά, αντί για τουλάχιστον τρείς που γίνεται σήμερα.

• Θεσμοθέτηση, όπου αυτό είναι εφικτό (π.χ. Άμφισσα, Γραβιά και Γαλαξίδι), περιοχών για εγκατάσταση μονάδων τυποποίησης και συσκευασίας τοπικών προϊόντων (διατροφής και όχι μόνο).

 

• Για τους Ορεινούς Όγκους : 1) Κίνητρα για τη δημιουργία οικογενειακών επιχειρήσεων οικιακής οικονομίας, 2) Αγροτουρισμός : Ενθάρρυνση δημιουργίας μικρών καλλιεργειών (αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων), με τους παραγωγούς να εμπορεύονται οι ίδιοι τα προϊόντα τους βιολογικής καλλιέργειας. Τα αγροκτήματά τους να είναι στη διάθεση των πελατών, 3) Παραγωγή τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, 4) Ενθάρρυνση δημιουργίας ΚΟΙ.Σ.ΕΠ. (Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις) κάθετης παραγωγικής δραστηριότητας σε επίπεδο κοινότητας, 5) Οικοτουρισμός ως μορφή εναλλακτικού τουρισμού γύρω από την παράδοση και τη φύση, με τη δημιουργία εργαστηρίων λαϊκής τέχνης, 6) Ανάδειξη εγκαταλειμμένων σπιτιών ή χωριών (όπου υπάρχουν), με πρόβλεψη όλων των απαραίτητων υποδομών για αδειοδότηση από τον Ε.Ο.Τ., 7) Δημιουργία Ορειβατικών καταφυγίων με υποδομές τέτοιες ώστε να λειτουργούν όλο το χρόνο, 8) Ανάδειξη μονοπατιών και δημιουργία δικτύου αυτών σε σύνδεση με το Ε4, για πεζοπορία, και διαδρομές με άλογα, 9) Ενθάρρυνση τουρισμού περιπέτειας με τη δημιουργία αντίστοιχων πάρκων (αναρρίχηση, ποδήλατο βουνού κ.α.). Τα περισσότερα από τα παραπάνω μπορούν να συνδυαστούν με περιβαλλοντικά προγράμματα βιωματικής μάθησης σε παιδιά, μαθητές δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων, με στόχο την επαφή με τη φύση, την αναβίωση του παλιού τρόπου διατροφής, την πεζοπορία, το ζύμωμα του ψωμιού, τη μελισσοκομία, το ποδήλατο βουνού κ.α. Για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Ορεινών Όγκων, διαρθρωτικής σημασίας δομικά στοιχεία είναι : η άσβεστη αγάπη για τον τόπο τους, των λίγων εναπομεινάντων κατοίκων τους και των αποδήμων τους της Ελλάδας και της διασποράς, παραδοσιακές αξίες όπως η κοινωνική αλληλεγγύη, η ευρηματική και τεχνολογικά πρωτοπόρα αξιοποίηση των παραδοσιακών υλικών, προϊόντων, πολιτισμικών αγαθών και ανθρώπινων δεξιοτήτων, η παραγωγή μικρής κλίμακας εξαιρετικής ποιότητας τοπικών προϊόντων, το παρθένο και ανεκτίμητο αισθητικό, φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον τους, οι παραδοσιακοί οικισμοί τους, τα ανεπηρέαστα, ακόμη, από τους ισοπεδωμένους και ομογενοποιημένους πολιτισμούς της νέας τάξης ήθη και έθιμά τους, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια τους με τους πολύτιμους θησαυρούς τους, αγιογραφίας και ξυλογλυπτικής, η ανθρώπινη κλίμακα στα μεγέθη, τις καταστάσεις και τις ποιότητές τους, η φιλόξενη διάθεση των κατοίκων τους και το ήθος, γενικότερα, η ελευθερία και οι ανοιχτοί ορίζοντες των βουνών που δεν πουλιούνται και δεν αγοράζονται.

Όλες οι παραπάνω προτάσεις δεν διεκδικούν το αλάθητο και είμαστε ανοιχτοί σε οτιδήποτε θα μπορούσε να τις βελτιώσει στην κατεύθυνση της ωφέλειας των πολιτών του Δήμου.

 

Απρίλιος 2014

Γιώργος Κόλλιας - Πολίτες στο Προσκήνιο