Πρίν βρεθεί στη δική μας λιμνοθάλασσα, προσπαθώντας με οδηγό τον Άστιγξ να ελευθερώσει την πόλη μας, είχε ένα μακρύ και περιπετειώδες ταξίδι.
Η Καρτερία παραγγέλεται το 1824 με διαμεσολαβητή ανάμεσα στην ελληνική πλευρά και τους Άγγλους δανειστές Ricardo’s, τον λόρδο Έλλις.
Το 1825 οι Άγγλοι επιβάλλουν εκβιαστικά ως αρχηγό του ατμοκίνητου στόλου της Ελλάδος το ναύαρχο λόρδο Κόχραν. Έπρεπε βέβαια εκτός της Καρτερίας να παραγγελθούν και άλλα σκάφη. Το πρωτόκολλο που υπέγραψε πάλι ο Έλλις και αρκετοί Άγγλοι φιλέλληνες, προέβλεπε την παραγγελία ακόμη 5 σκαφών αξίας 150.000 λιρών ενώ η παράδοση θα γινόνταν εντος 2,5 μηνών. Έτοιμα πλοία όμως δεν υπήρχαν κι έτσι οι ημερομηνίες του πρωτοκόλλου δεν θα τηρούνταν. Τα πλοία θα ναυπηγούνταν στα ναυπηγεία του Μπρεντ ενώ η Καρτερία είχε ήδη αρχίσει να κατασκευάζεται στο Ντέπφορντ και την όλη επίβλεψη είχε ο Κόχραν.
Το πρόγραμμα όμως καθυστερούσε επικίνδυνα κι έτσι ξεσπάει το «σκάνδαλο του Λονδίνου». Η τιμή της Καρτερίας είχε συμφωνηθεί στις 12.000 λίρες τη στιγμή που το καθένα από τα υπόλοιπα κόστιζε υπερ διπλάσια. Η επιτροπή των τριτεγγυητών (Λορδος Ελλις κ. α.), διαχειρίζονταν τα χρήματα εν αγνοία των Ελλήνων, αγόραζαν άχρηστα υλικά και πλήρωναν ύποπτες αμοιβές και προμήθειες. Ο Κόχραν μάλιστα αγόρασε ένα έτοιμο σκάφος για ναυαρχίδα του, την ημιολία «Μονόκερως»και την εξόπλισε με πολυτέλεια (για την κάβα μόνο πληρώνει 2.500 λίρες). Οι 150.000 λίρες μαζί με τις 12.00 της Καρτερίας καταξοδεύονται.
Στην Ελλάδα το Μεσολόγγι έχει ήδη πέσει. Ο Κόχραν θορυβημένος επισπεύδει τη ναυπήγηση της Καρτερίας ώστε να πλεύσει τουλάχιστον αυτή
προς βοήθεια. Το σκάφος έπρεπε να είχε παραδοθεί τον Αύγουστο του 1825 αλλά οι εργασίες του θα τελειώσουν τον Μάρτιο του 1826. Κυβερνήτης θα τοποθετηθεί ο Άστιγξ (Frank Abney Hastings, 1794-1828) του οποίου οι ικανότητες θα αλλάξουν την κατάσταση. Δραστήριος και έντιμος, προετοιμάζει το πλοίο αγοράζοντας μάλιστα με δικά του χρήματα τα ναυτιλιακά όργανα και τους χάρτες και θα δώσει ιδιαίτερη σημασία στον πυροβολικό τομέα. Το Φεβρουάριο του 1826 δίνει εντολή στον ύπαρχό του Χέιν να πλεύσει προς την Ελλάδα μεταφέροντας ναυτικό εξοπλισμό και κάρβουνο. Ενας αγγλικός νόμος όμως, απαγόρευε στην Καρτερία να αποπλεύσει με τα κανόνια της κι έτσι διέταξε τον Χέιν να ζητήσει τα κανόνια του φρουρίου του Ναυπλίου κάτι που βρήκε αντίθετους τους Ελληνες αξιωματικούς ετσι ώστε αργότερα να μεταφερθούν δια ξηράς. Η Καρτερία έπλευσε δοκιμαστικά στον Τάμμεση και στις αρχές του Ιουλίου του 1826 ξεκίνησε για την Ελλάδα.
Οι περιπέτειες του σκάφους ξεκινούν. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της στη Μεσόγειο, πυρκαγιά θα καταστρέψει τις μηχανές πλοήγησης και με την βοήθεια των ιστίων της θα καταπλεύσει στο Κάλιαρι της Σαρδηνίας. Από εκεί θα στείλει τον Τζορτζ Φίνλευ (τον μετέπειτα ιστορικό και βιογράφο του) στην Αγγλία για την προμήθεια ανταλλακτικών. Το πρωινό της 3ης Σεπτεμβρίου 1826 “πρωτοφανής ενάλιος θόρυβος” ξυπνά τους κατοίκους του Ναυπλίου και όλοι μένουν έκθαμβοι μπροστά στο “παπόρι του Κοχράνη”όπως το είπαν. Οι δύο μεγάλοι τροχοί στα πλάγια του πλοίου τους έκαναν να πιστέψουν ότι με λίγη προσπάθεια θα μπορούσε ν’ ανέβει στην κορυφή του Παλαμηδιού.
Ο Άστιγξ - πλοίαρχος πλέον του Ελληνικού Ναυτικού - προσπαθεί να κάνει το σκάφος του ετοιμοπόλεμο. Ο οπλισμός του ήταν βαρύς και πρωτόγνωρος για την εποχή (8 πυροβόλα που έριχναν εκρηκτικά κοίλα βλήματα των 68 λιβρών συστήματος Πεζάνς), αλλά εκείνο που δημιούργησε προβλήματα ήταν επάνδρωση του πλοίου. Ιδιαίτερα ενοχλήθηκαν οι Υδραίοι επειδή δεν προτιμήθηκαν ναυτικοί από τις δικές τους τάξεις προκαλώντας τον Άγγλο φιλέλληνα να τους πει ότι : “ δεν ήλθα διά διασκέδασιν. Ήλθα να πολεμήσω και όχι να ρίξω βόμβας εις τον αέραν…θα προσλάβω χρησίμους”. Η τελική σύνθεση του πληρώματος αποτελούνταν από 17 αξιωματικούς, 22 υπαξιωματικούς 110 ναύτες, 22 πυροβολητές και 4 μάγειρες ενώ η καταγωγή του πληρώματος ήταν αγγλική, ελληνική και σουηδική. Ο Σμυρναίος Ιωσήφ Φαλάγγας ανέλαβε ύπαρχος, ο Χέιν διοικητής του πυροβολικού, ο Ψαριανός Μικές Δούκας και ο Ιωάννης Σωτηριάδης αρχηγοί των αξιωματικών, ο Αμερικανός φιλέλληνας Σαμιουελ Χάου ιατρός και τέλος ο Ι. Κριτοβουλίδης τοποθετήθηκε φροντιστής και γραμματέας.
Η Καρτερία συμμετείχε στις ναυτικές επιχειρήσεις των ετών 1826-1828, ρίπτοντας συνολικά 18.000 περίπου βλήματα. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1827 καταστρέφει 9 από τα 11 πλοία του τουρκικού στόλου στον κόλπο της Ιτέας. Μαζί με τον στρατηγό Τσωρτς, την 11η Μαίου του 1828 αρχίζουν την πολιορκία του Αιτωλικού αφού πριν είχε ανακαταληφθεί ο Ντολμάς και ο Πόρος (10 Απριλίου). Την 25η Μαίου ο ήρωας-κυβερνήτης της Καρτερίας θα πληγωθεί και θα μεταφερθεί στη Ζάκυνθο όπου πεθαίνει ενώ κυβερνήτης πλέον αναλαμβάνει ο Ι. Φαλάγγας.
Το 1831 η Καρτερία βρίσκεται στο ναύσταθμο του Πόρου. Εκεί κατά τη διάρκεια των θλιβερών για το έθνος γεγονότων που υποκινήθηκαν από ανθρώπους του Μιαούλη, κινδύνεψε να ανατιναχθεί μαζί με την κορβέτα “Yδρα” και τη φρεγάτα “Ελλάς”, αν την τελευταία στιγμή δεν προλάβαινε να σβήσει το φυτίλι ο Μυκονιάτης ναύτης Γ. Γαλασίδης. Το ταξίδι της Καρτερίας έφθανε στο τέλος του. Ο Άγγλος μηχανικός Άλφονς Πάρις και ο Βαβαυρός Βάισενμπαχ κατέβαλλαν τις τελευταίες προσπάθειες για τη συντήρηση και διάσωσή της. Παρ’ όλα αυτά το σκάφος παρέμεινε σαπίζοντας στο ναύσταθμο του Πόρου και τον Δεκέμβριο του 1841 στην “κατάστασιν του Βασιλικού Στόλου” δεν υπάρχει αναφορά του ονόματός του. Η Καρτερία ήταν το πρώτο ελληνικό ατμόπλοιο και το πρώτο παγκοσμίως που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις.
Ο Κόχραν εν τω μεταξύ, είχε ήδη φθάσει στην Ελλάδα με τον “Μονόκερώ” του τον Απρίλιο του 1827, αλλά τα πράγματα δεν τον ευνοούσαν και επέστρεψε στην Αγγλία όπου θα τύχει σκληρής κριτικής για το πρόγραμμα του «που ατιμάζει την αγγλικήν βιομηχανίαν και σπείρει εμπόδια στην ανεξαρτησίαν της Ελλάδος». Θα δημοσιεύσει μάλιστα μια απολογία για τις ευθύνες του. Από τα 5 ατμοκίνητα που είχαν παραγγελθεί η “Επιχείρηση” θα φθάσει στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1827, ο “Ακαταμάχητος” θα καταστραφεί σε δοκιμές στον Τάμμεση και τέλος ο “Ερμής”, θα πλεύσει στο Ναύπλιο τον Οκτώβριο του 1828 με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Μπλάκερ και τον αμετανόητο Κόχραν τον οποίο ο Καποδίστριας θα παύσει από όλα τα καθήκοντά του.
Ο βιογράφος του Φρανκ Άμπνευ Άστιγξ αναφέρει πως η Καρτερία ήταν το μοναδικό ελληνικό σκάφος τέλεια οργανωμένο και με το πιο πειθαρχημένο πλήρωμα και ο κυβερνήτης του ένας από τους πιο έντιμους και χρήσιμους φιλέλληνες που ποτέ δεν έλαβε αμοιβή ξοδεύοντας μάλιστα τμήμα της ισχνής περιουσίας του, για να κρατήσει ως το τέλος την Καρτερία μάχιμη και δυνατή.
Βιβλιογραφία
Περισσάκης Ηλίας, "Τα πρώτα εθνικά δάνεια και οι αγορές των πλοίων της Ελληνικής Επανάστασης", περιοδικό "Ναυτική Ελλάς", Ιούνιος 2001, τευχ. 808.
George Finlay, "History of the Greek Revolution", Edinburg, 1861
Hellenicnavy.gr, επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.
Σύμφωνα με τις οικολογικές οργανώσεις, σχεδόν κάθε μήνα ένα δελφίνι εντοπίζεται νεκρό στις ακτές του συγκεκριμένου κόλπου, καθώς η αυξημένη ρύπανση του βυθού σε βαρέα μέταλλα, η οποία είναι κατά 20% πάνω από το όριο, δηλητηριάζει τους πνεύμονες των δελφινιών. Από τον Αύγουστο μέχρι τον Φεβρουάριο έχουν εντοπιστεί συνολικά 14 δελφίνια νεκρά, ωστόσο οι αρμόδιοι εκτιμούν ότι ο αριθμός των νεκρών δελφινιών είναι διπλάσιος. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο διέρχονται από τον Κορινθιακό κόλπο περίπου 200 με 250 δελφίνια, εκ των οποίων το 10% χάνει τη ζωή του κατά το πέρασμα από τον κόλπο.
